باید دقت کرد که حقارت برای کسی است که خلاف حکم خدا رفتار می کند. عزت دست خداست و بیان امر خداوند باعث بی عزت شدن نمیشود؛ هر چند انسان تحت فشار و سختی قرار گیرد.
امام علی میفرمایند: هرکس رابطه اش را با خدا اصلاح کند خداوند رابطه او را با مردم اصلاح خواهد نمود. (من أصلح فيما بينه وبين الله أصلح الله فيما بينه وبين الناس، بحار الأنوار، ج ۷۱، من ۳۶۶، ج۱۳)
برای پاسخ به این شبهه و توجیه، می‌توان از چندین زاویه وارد شد و راهکارهایی ارائه کرد که هم به تقویت روحیه مسئولیت‌پذیری اجتماعی کمک کند و هم امیدواری را در افراد تقویت نماید. در ادامه به برخی از این راهکارها و پاسخ‌ها اشاره میشود:
پاسخ شماره ۱- ( عدم اطلاع از قوانین حمایتی )
- تذکر لسانی نیاز به داشتن حکم و اجازه ندارد نیازی به دعوا و جنجال هم ندارد وظیفه ما گفتن و رفتن است. امربه معروف و نهی از منکر وظیفه شرعی هر مسلمانی و مثل نماز واجب است
- در جمهوری اسلامی قوانین از آن حمایت میکند به شرطی که خوب قوانین را بشناسیم تا هم درست و اصولی و طبق قانون برخورد کنیم و هم از مسئولین مربوطه این قوانین را مطالبه کنیم
- آگاه نبودن ما از قانون و شیوه های کمک گرفتن از نهادهای حمایتگر مثل ستاد امربه معروف و غیره باعث میشود ما فکر کنیم حمایتگری نیست در صورتی که قانون کاملاً پشتیبانی میکند و اتفاقاً ما باید با قوانین آشنایی داشته باشیم و اجرای کامل قانون را مطالبه کنیم در واقع مهم ترین وظیفه ما مطالبه اجرای قوانین حجاب و عفاف از مسئولین و متولیان است.
پاسخ شماره ۲- ( تقویت شبکه‌های حمایتی)
- یکی از راهکارهای عملی برای کاهش احساس تنهایی و خجالت، ایجاد یا تقویت شبکه‌های حمایتی است. افراد می‌توانند با تشکیل گروه‌های کوچک یا مشارکت در نهادهای مردمی و دینی، از یکدیگر حمایت کنند و در انجام وظایف اجتماعی مانند امر به معروف و نهی از منکر، همراهی و همکاری داشته باشند.
- این شبکه‌ها می‌توانند شامل دوستان، خانواده، همکاران یا حتی گروه‌های مذهبی باشند که در کنار هم احساس امنیت و حمایت بیشتری می‌کنند.
پاسخ شماره ۳- ( آموزش روش‌های صحیح تذکر دادن)
- یکی از دلایل خجالت یا ترس از تذکر دادن، عدم آگاهی از روش‌های صحیح و مؤثر تذکر است. افراد باید آموزش ببینند که چگونه با ادب، احترام و دلسوزی به دیگران تذکر دهند تا باعث تحقیر یا آزردگی خاطر نشوند.
- پیامبر اکرم (ص) فرموده‌اند: «مَن رَأى مِنكُم مُنكَراً فَليُغَيِّرْهُ بِيَدِهِ، فَإِن لَم يَستَطِعْ فَبِلِسَانِهِ، فَإِن لَم يَستَطِعْ فَبِقَلبِهِ، وَذلِكَ أَضْعَفُ الإيمانِ» (هر کس از شما منکری را دید، باید با دست خود آن را تغییر دهد، اگر نتوانست با زبانش، و اگر نتوانست با قلبش، و این ضعیف‌ترین ایمان است).
- این حدیث نشان می‌دهد که تذکر دادن باید با توجه به شرایط و توانایی‌های فرد باشد و نیازی نیست که همیشه با شدت یا در ملأ عام انجام شود.
پاسخ شماره ۴- ( تقویت روحیه جمعی و مسئولیت‌پذیری)
- باید به افراد یادآوری کرد که جامعه اسلامی مانند یک پیکره است و اگر بخشی از آن دچار مشکل شود، کل جامعه تحت تأثیر قرار می‌گیرد. بنابراین، هر فردی در قبال سلامت و صلاح جامعه مسئول است.
- امام علی (ع) در نهج‌البلاغه می‌فرماید: «مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى أَهْلِ الْجَهْلِ أَنْ يَتَعَلَّمُوا حَتَّى أَخَذَ عَلَى أَهْلِ الْعِلْمِ أَنْ يُعَلِّمُوا» (خداوند از جاهلان نگرفته که بیاموزند، تا زمانی که از عالمان گرفته که بیاموزانند).
- این جمله نشان می‌دهد که افراد آگاه و مسئولیت‌پذیر باید در جهت آموزش و اصلاح جامعه گام بردارند.
پاسخ شماره ۵- ( تأکید بر اهمیت مسئولیت اجتماعی در اسلام)
- در اسلام، مسئولیت‌پذیری اجتماعی و امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یک وظیفه شرعی و اخلاقی مطرح شده است. قرآن کریم در آیه ۱۰۴ سوره آل عمران می‌فرماید: «وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ ۚ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (و باید از میان شما گروهی باشند که به خیر دعوت کنند و به معروف امر و از منکر نهی کنند و آنان همان رستگارانند).
- این آیه نشان می‌دهد که امر به معروف و نهی از منکر نه تنها یک وظیفه فردی، بلکه یک مسئولیت جمعی است که انجام آن به رستگاری و سعادت جامعه منجر میشود.
پاسخ شماره ۶ – ( تقویت روحیه امیدواری و اعتماد به خدا)
- یکی از دلایل خجالت یا ترس از تذکر دادن، احساس تنهایی و عدم حمایت است. در اینجا باید به افراد یادآوری کرد که خداوند همواره پشتیبان کسانی است که در راه او گام برمی‌دارند. قرآن در آیه ۴۰ سوره محمد می‌فرماید: «إِن تَنصُرُوا اللَّهَ يَنصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ» (اگر خدا را یاری کنید، خدا نیز شما را یاری میکند و گام‌هایتان را استوار می‌دارد).
- این آیه نشان می‌دهد که اگر انسان در راه خدا قدم بردارد، خداوند نیز او را یاری خواهد کرد و نباید از تنهایی یا عدم حمایت دیگران بترسد.
پاسخ شماره ۷- ( ایجاد فضای امن برای گفت‌وگو)
- برخی افراد ممکن است از ترس قضاوت یا تحقیر، از تذکر دادن خودداری کنند. برای رفع این مشکل، باید فضایی امن و بدون قضاوت ایجاد کرد تا افراد بتوانند آزادانه و بدون ترس از عواقب، به گفت‌وگو و تذکر بپردازند.
- این فضا می‌تواند در قالب جلسات خانوادگی، گروه‌های دوستانه یا حتی کلاس‌های آموزشی ایجاد شود.
پاسخ شماره ۸- ( تأکید بر تأثیرات مثبت تذکر دادن)
- باید به افراد یادآوری کرد که تذکر دادن نه تنها یک وظیفه شرعی است، بلکه می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی در جامعه داشته باشد. تذکر صحیح و دلسوزانه می‌تواند باعث اصلاح رفتارهای نادرست، تقویت ارزش‌های اسلامی و ایجاد فضایی سالم و امن در جامعه شود.
- قرآن در آیه ۱۱۰ سوره آل عمران می‌فرماید: «كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ» (شما بهترین امتی بودید که برای مردم پدیدار شدید؛ به معروف امر می‌کنید و از منکر نهی می‌کنید و به خدا ایمان دارید).
- این آیه نشان می‌دهد که جامعه‌ای که به معروف امر و از منکر نهی میکند، جامعه‌ای برتر و نمونه است.
پاسخ شماره ۹– ( تقویت روحیه شجاعت و ایستادگی)
- باید به افراد یادآوری کرد که شجاعت و ایستادگی در برابر منکرات، نشانه‌ای از ایمان قوی و مسئولیت‌پذیری است. امام حسین (ع) در واقعه عاشورا با شجاعت و ایستادگی در برابر ظلم، الگویی برای همه مسلمانان شد.
- این روحیه شجاعت و ایستادگی باید در جامعه تقویت شود تا افراد بتوانند بدون ترس از تحقیر یا خجالت، در برابر منکرات بایستند.
نتیجه‌گیری:
با اطلاع از قوانین حمایتی ، تقویت روحیه مسئولیت‌پذیری، ایجاد شبکه‌های حمایتی، آموزش روش‌های صحیح تذکر دادن و تأکید بر اهمیت امر به معروف و نهی از منکر، می‌توان به افراد کمک کرد تا از زیر بار مسئولیت اجتماعی شانه خالی نکنند و در جهت اصلاح جامعه گام بردارند. همچنین، با یادآوری حمایت خداوند و تأثیرات مثبت تذکر دادن، می‌توان امیدواری و انگیزه را در افراد تقویت کرد.
